Pierwszymi monetami wybijanymi przez władców Polski były srebrne denary, których emisję zainicjował – jak się ostatnio przyjmuje – Bolesław Chrobry (992–1025) pod koniec X stulecia. Pozostawił po sobie kilka interesujących pod względem ikonograficznym monet, z których najciekawszą jest denar z wyobrażeniem ptaka, wybity najprawdopodobniej uwagę w pierwszym dziesięcioleciu XI w. i wiążący się być może ze Zjazdem Gnieźnieńskim. Na zasługuje tutaj przede wszystkim specjalnie wyeksponowana – umieszczona dwa razy (na awersie i rewersie) – legenda PRINCES POLONIE. Jest to najdawniejszy zachowany w oryginale zapis nazwy Polski, a zastosowanie tytułu prince[p]s w odniesieniu do osoby władcy miało zapewne związek z nowym statusem prawnym Bolesława po Zjeździe Gnieźnieńskim. Wszystkie cechy ptaka wyobrażonego na stemplu – trzy antenki na głowie, rozpostarty wachlarzowato ogon, kreski na korpusie oznaczające zapewne barwne upierzenie – zdają się jednoznacznie wskazywać, że mamy tutaj do czynienia z pawiem, a nie orłem czy kogutem. W chrześcijaństwie paw jest przede wszystkim symbolem zmartwychwstania i raju, a także samego Chrystusa. Ptak, najprawdopodobniej paw, występuje także na monetach czeskich Bolesława II Pobożnego (972/3–999) z dynastii Przemyślidów oraz jego przeciwnika Sobiesława z możnowładczego rodu Sławnikowiców (985–995), nie jest to więc zjawisko odosobnione. Być może paw na denarach czeskich nie wiąże się z władcą, ale ze świętym patronem Czech – Wacławem, będąc symbolem zmartwychwstania i życia wiecznego. Nie jest zatem wykluczone, że także na monecie polskiej odgrywa podobną rolę i jest symbolem zmarłego śmiercią męczeńską Wojciecha, który dostąpił już wiecznej nagrody w niebie. Na rewersie występuje krzyż nitkowy typu anglosaskiego, spotykany już wcześniej na monetach anglosaskich oraz ich skandynawskich naśladownictwach i stamtąd zapewne przejęty. Wymowa krzyża jest tutaj jasna – stanowi on symbol Chrystusa i religii chrześcijańskiej, jak również Boskiej opieki nad władcą i państwem. Oryginalna ikonografia sprawia, że denar PRINCES POLONIE jest jedną z najciekawszych polskich monet okresu średniowiecza.
Polecamy wystawę numizmatyczną NBP – stała wystawa numizmatyczna prezentująca historię polskich banknotów i monet – Warszawa, centrala NBP, ul. Świętokrzyska 11/21
Wykorzystano materiały promocyjne NBP – “Historia pieniądza polskiego” autorstwa Witolda Garbaczewskiego.