W okresie panowania Bolesława Krzywoustego (1102–1138) podstawą systemu pieniężnego w Polsce były dwustronne denary. Jednak władca ten, wzorując się – jeśli chodzi o technikę produkcji – na monetach niemieckich (głównie magdeburskich), jako pierwszy w Polsce wyemitował również brakteaty (monety wybijane tylko jednym stemplem na bardzo cienkiej blaszce). Skłoniła go do tego zapewne chęć przekazania określonych politycznych treści, ponieważ duża średnica jego brakteatu (dochodząca do 28 mm) doskonale się do tego nadawała.
Bolesławowi Krzywoustemu przypisać możemy dwa typy brakteatów. Prezentowany jest typ nieco młodszy, z postacią władcy korzącego się przed św. Wojciechem, który wyciąga nad Bolesławem rękę w geście protekcji oraz z legendą: BOLEZLAUS ADALBERTUS (na drugim – dużo rzadszym – przedstawiony został św. Wojciech w biskupiej szacie, z pastorałem i księgą Ewangelii w rękach oraz legendą określającą go jako arcybiskupa gnieźnieńskiego). Dawniej brakteat ten był zwany „pokutnym”, ponieważ łączono go z pielgrzymką Bolesława (m.in. do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie), będącą zadośćuczynieniem za oślepienie i doprowadzenie do śmierci brata Zbigniewa. Późniejsze badania dowiodły jednak, że wybicie tej monety powinniśmy raczej łączyć z hołdem, który Krzywousty musiał złożyć w Merseburgu cesarzowi niemieckiemu Lotarowi w 1135 r. Była to dla polskiego władcy sytuacja bez wątpienia mało chwalebna, dlatego rozkazał wybić brakteat, na którym za swego jedynego protektora uznawał św. Wojciecha, obrońcę suwerenności państwa i Kościoła polskiego. Byłaby to więc swoista przeciwwaga dla hołdu merseburskiego, łagodząca nieco jego negatywny wydźwięk.
Brakteat ten, nazywany obecnie przez numizmatyków „protekcyjnym”, wybito najprawdopodobniej w latach 1135–1138. Dostosowano go wagowo do obowiązującego systemu pieniężnego, ale wyraźnie różnił się on od będących wówczas w powszechnym obiegu w Polsce dwustronnych denarów. Tym samym jest to jeden z nielicznych w średniowieczu tak wyraźnych przykładów, kiedy monetę wybito przede wszystkim dla wizerunku na stemplu.
Polecamy wystawę numizmatyczną NBP – stała wystawa numizmatyczna prezentująca historię polskich banknotów i monet – Warszawa, centrala NBP, ul. Świętokrzyska 11/21
Wykorzystano materiały promocyjne NBP – “Historia pieniądza polskiego” autorstwa Witolda Garbaczewskiego.